Αν υποθέσουμε ότι στη «χαμένη τριακονταετία» 1980-2008 (Tony Judt) οι φιλελεύθεροι πολιτικοί και οι άλλες μη οικονομικές ελίτ λειτουργούσαν ως διεκπεραιωτές ή ως ευνοούμενοι «δούλοι» των πλουσίων, ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ο ίδιος πλούσιος και αυτό που κάνει σήμερα, βλέποντάς το με τη λογική ενός πλουσίου, έχει κάτι εύλογο: Προτιμά να ξεφορτωθεί διεκπεραιωτές και «δούλους»· δεν τους θεωρεί αναγκαίους, επιλέγει να εξοικονομήσει τα «τροφεία» τους, προς όφελος βέβαια των ίδιων των πλουσίων.
Βλέποντας αυτή την εκ των άνω, βοναπαρτικού τύπου αναδιαμόρφωση του πλουτο-φιλελεύθερου κοινωνικού συμβολαίου που είχε παγιωθεί μετά το
1980, πώς να αξιολογήσει κανείς την εκλογική στάση και τον επικυρωτικό
ρόλο των πολλών, δηλαδή όσων εργαζόμενων και μεσαίων κοινωνικών
στρωμάτων στη Δύση ευνοούν και νομιμοποιούν τώρα τον πλουτολαϊκισμό (Martin Wolf); Οι απόψεις των στοχαστών διαφέρουν πολύ. Από το πικρό αλλα νηφάλιο «τί άλλο μπορούσαν να κάνουν»;
- διότι η υπαρκτή Αριστερά, σοσιαλδημοκρατική ή άλλη, δεν τους άφησε
καμμιά αλλη εναλλακτική λύση, του Jürgen Habermas, μέχρι τη δυσοίωνη διάγνωση του Ελβετού παιδαγωγού και κοινωνιολόγου Micha Brumlik,
ότι μπροστά στα μάτια μας συμβαίνει μια εξαναγκαστική «μετατροπή, μια οπισθοδρόμηση του πρώην προλεταριάτου (και πολλών μεσαίων κοινωνικών
στρωμάτων) σε όχλο, σε αντιδραστικό κοινωνικό υποκείμενο», η απόσταση
είναι μεγάλη· δεν γεφυρώνεται εύκολα με θεωρητικά σχήματα. Αυτή την
πολιτική συμπεριφορά των πολλών, που μοιάζει με αντίστοιχες του
Μεσοπολέμου, την γεννά μια παροδική «φάλτσα πορεία» των ισχυρών πολιτικών
δυνάμεων, που πήραν εδώ και δυό-τρείς δεκαετίες, ή ακατανίκητες πιέσεις
που έρχονται από βαθειά, από το οικονομικό και κοινωνικό σύστημα;
Όμως ερωτήματα δεν τίθενται μόνον για όσους διαλέγουν Τραμπ, Brexit ή γενικά δεξιές λαϊκιστικές ή ακροδεξιές λύσεις. Η στάση και οι επιλογές και του «άλλου μισού» της Δύσης, κατά κανόνα πιο μορφωμένου, πολιτισμικά και πολιτικά φιλελεύθερου και βιοποριστικά ανθεκτικότερου, αλλά κυρίως των ηλικιακά νεότερων, αυτών που έχουν όλο το αβέβαιο ή και σκληρό μέλλον μπροστά τους, είναι και αυτή μέρος του ίδιου παζλ· χωρίς αυτούς, καμμιά νέα σταθερή κανονικότητα που μπορεί να διαρκέσει.
Έχει πολλά επιχειρήματα υπέρ της η ιδέα του Μπρούμλικ, ότι ο θεωρητικός του συστήματος (ας πούμε, ο «οικονομολόγος») Μαρξ αποδείχτηκε σωστός, όχι όμως ο θεωρητικός του επαναστατικού υποκειμένου (δηλαδή ο «κοινωνιολόγος») Μαρξ. Αξίζει όμως την προσοχή και κάτι άλλο: Τα αδιάψευστα συμπεράσματα του Καρόλου Μαρξ για το σύστημα έχουν πολλά κοινά και με τις προβλέψεις του Μαξ Βέμπερ για τον όψιμο καπιταλισμό, δηλαδή για το σύστημα της δικής μας εποχής, εδώ στη Δύση. Υπ' αυτό το πρίσμα, στο ίδιο βεμπεριανό «σιδερένιο κλουβί» συγκατοικούν τώρα τόσο οι υποβαθμισμένοι και αποκλεισμένοι της παγκοσμιοποίησης οι οποίοι, κατά τον Μπρούμλικ, «αναζητούν τη σωτηρία τους σε ημι-φασιστικούς βοναπαρτισμούς», όσο και η γενιά του επιφανειακού κοσμοπολιτισμού, των smartphones, των «σχέσεων», των «επαφών» και των λεγόμενων μέσων κοινωνικής δικτύωσης· όλα αυτά, παρά τα θρυλούμενα περί εκδημοκρατισμού της επικοινωνίας, ίσως συμβάλλουν σε έναν νέο πολιτισμικό και πολιτικό λειτουργικό αναλφαβητισμό, στις μετα-αλήθειες της επιφανειακής και αποσπασματικής εμπειρίας. Για όλους αυτούς τους εγκλείστους, και των δύο πλευρών ταυτόχρονα, μιλά ο βεμπεριανός μύθος περί οπισθοδρόμησης και πτώσης σε μια πολιτισμική κατάσταση «χωρίς καρδιά και πνεύμα».
Γιώργος Β. Ριτζούλης
Υ.Γ: Και στην Ελλάδα, παρά την μεγάλη αβεβαιότητα του αύριο και τους διαφαινόμενους γεωπολιτικούς κινδύνους, όχι μικρό μέρος της ιδεολογικά παραδοσιακής Δεξιάς βλέπει με συγκρατημένη ικανοποίηση ή με προσδοκίες την έλευση μιας νέας εποχής με ορόσημα τον Ντόναλντ Τραμπ και την Brexit. Δεν αποκλείεται, αύριο να δούμε στο σύνθετο πολιτικό όλον που αποκαλείται άλλοτε φιλελεύθερο, άλλοτε συντηρητικό και μερικές φορές «ευρωπαϊστές» (με τα καταχρηστικά εγχώρια νοήματα της λέξης), σχήματα και χρώματα να αλλάζουν σαν μαγική εικόνα.
Στον ιστοχώρο Μετά την Κρίση:
Μίχα Μπρούμλικ: Από το προλεταριάτο στον όχλο. Το νέο αντιδραστικό κοινωνικό υποκείμενο Τόνυ Τζαντ: Τα κρίσιμα χρόνια τα έφαγαν οι ακρίδες - Για τη Σοσιαλδημοκρατία, την Ευρώπη και τη Δύση
Μάρτιν Γουλφ: «Πλουτο-λαϊκισμός», ο γάμος της πλουτοκρατίας με τον δεξιό λαϊκισμό - Οικονομικές συνέπειες της εκλογής Τραμπ
Γιούργκεν Χάμπερμας: Στην ιστορία, εποχές στις οποίες καπιταλισμός και δημοκρατία ισορροπούσαν ήταν η εξαίρεση, όχι ο κανόνας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου