Από τη «Μαίρη Πόππινς» και τις «Γάτες», στον Μπόρις Τζόνσον και στον Νάιτζελ Φάρατζ

Υπήρξε κάποτε μια «ουτοπική, εύθυμη και συμπαθής Αγγλία» (Κ. Ιορδανίδης, Το λυκόφως των ελίτ, Καθημερινή 26.6.2015). Υπήρξε, όχι μόνον ως η εικόνα της και το πολιτισμικό της κλίμα, που τόσο αγαπήσαμε στη «Μαίρη Πόππινς» ή στις «Γάτες του γερο-Πόσουμ» (ο ποιητής από το Μιζούρι Τόμας Έλιοτ έδωσε πολλά στη θετή δεύτερη πατρίδα του Βρετανία), αλλά ως λαϊκός πολιτισμός και ως πραγματικότητα με σάρκα και οστά. Μεταπολεμικά και μετα-αποικιακά, εκτός από τόσα άλλα θαυμαστά και τραγουδισμένα, ήταν η χώρα με το καλύτερο δημόσιο σύστημα υγείας και το καλύτερο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα στον κόσμο. Ήταν. Δεν είναι. 

Εκείνη τη συμπαθή, όμορφη μετα-αποικιακή Αγγλία, σιγά-σιγά την καταβρόχθισε μετά το 1980 μια άλλη Αγγλία: η κυνική, άπληστη, επηρμένη, σνομπ, αντικοινωνική, βίαιη και μοχθηρή, η κακιά και άσχημη αδελφή της όμορφης και καλής. Μπροστά στην κακιά Βρετανίδα αδελφή, η «γραφειοκρατική και γερμανοκρατούμενη Ευρώπη με τις ιδιοτελείς μικρότητες του πρωσικού επαρχιωτισμού» (βλ. το ίδιο άρθρο της Καθημερινής) θυμίζει σκηνές από εύθυμη νυχτερινή περιπλάνηση των φίλων Σίλλερ και Γκαίτε στις μπυραρίες της Βαϊμάρης και της Ιένας του 1800. 

Κυνισμός, έπαρση, μοχθηρία, μηδενισμός

Χάρη και αξιοπρέπεια

Η παρέα των Ντέιβιντ Κάμερον, Μπόρις Τζόνσον, Τζόρτζ Όσμπορν, Μάικλ Γκόουβ και των άλλων «βίαιων Torys», αυτοί που κατάφεραν τελικά να βγάλουν το Ηνωμένο Βασίλειο από την ΕΕ, δεν έχει και δεν είχε ποτέ καμμιά σχέση με την εύθυμη και συμπαθή Βρετανία. Οι Κάμερον, Τζόνσον, Όσμπορν, στα φοιτητικά τους χρόνια ανήκαν όλοι στην ίδια παρέα σνομπ πλουσιόπαιδων βάνδαλων, στο περιβόητο Bullingdon Club (μάλλον δεν έχει σχέση ετυμολογική με το bullying, έχει όμως άλλη σχέση, πραγματολογική). Ήταν ο φόβος και ο τρόμος των μπαρ, ταβερνών και εστιατορίων της Οξφόρδης. Το βράδυ μετέτρεπαν τα τραπέζια σε κολυμπηθρόξυλα, τα πιάτα σε τρίμματα πορσελάνης, τα φαγητά σε πολύχρωμη ταπετσαρία για τους τοίχους. Επανέρχονταν την επομένη και σαν γόνοι «καλών» οικογενειών που ήταν, μοίραζαν δεξιά και αριστερά μάτσα χαρτονομισμάτων. Τόσο σνομπ, τόσο κακομαθημένοι και μοχθηροί. Τα αποθέματα των πατρικών offshore στον Παναμά και στα Τσάνελ Άιλαντς ήταν ανεξάντλητα και αφορολόγητα.
Ο Νάιτζελ Φάρατζ δεν ήταν στο Club του bullying. Ήταν ανώτερο, πολύ καλοπληρωμένο στέλεχος επενδυτικών τραπεζών και funds στο City. Τώρα καταγγέλει τις τράπεζες που του έδιναν πλουσιοπάροχα μπόνους.

Δεν είναι γελοίο. Η όμορφη, «εύθυμη και συμπαθής Αγγλία» και Βρετανία μας φωνάζει «Cry for me Europe». Έρχονται αληθινά δάκρυα σε όσους την αγάπησαν, όμως τώρα η ηπειρωτική Ευρώπη πρέπει να αντικρύσει και τα απεχθή πρόσωπα στο δικό της ιδιαίτερο χώρο του κοινού ευρωπαϊκού «σπιτιού», στην εδώ πλευρά της Μάγχης. Μετά, ας κάνει τις επιλογές της.
Η ηπειρωτική ευρωπαϊκή Δεξιά (μεταξύ άλλων, το μεγαλύτερο κόμμα της, η CDU/CSU της Μέρκελ) - δίνοντας πλούσια ανταλλάγματα και εξαιρέσεις από Κοινοτικές υποχρεώσεις - χρησιμοποίησε τον βρετανικό μετα-Θατσερισμό, ιδίως τους Συντηρητικούς, ως σύμμαχο για να υπερυψώνουν μαζί τις «αγορές» στα ουράνια ως τοτέμ και φετίχ. Μαζί πάσχιζαν να μας πείσουν ότι δήθεν υπάρχουν  efficient markets, σχεδόν έμψυχες, ότι το κράτος «δεν πρέπει να γίνεται επιχειρηματίας» (αυτό βέβαια, αντίθετα με τους Βρετανούς, ποτέ δεν το τήρησε ο ίδιος ο γαλλο-γερμανικός «καπιταλισμός του Ρήνου», και πολύ καλά έκανε) και ούτε να εποπτεύει ή να ρυθμίζει το ιδιωτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Άλλες, μη δεξιές, δυνάμεις ακολούθησαν πίσω τους, μπήκαν και αυτές στην παγίδα, στο σιδερένιο κλουβί.

Η οικονομία, ιδίως η χρηματοοικονομική, ας είναι παγκοσμιοποιημένη και χωρίς σύνορα. Αλλά η πολιτική εξουσία άς παραμείνει αυστηρά εθνική, στα όρια του μεμονωμένου κράτους, για να μη μπορεί να δαμάσει την οικονομία. Αυτή ήταν η βασική κοινή ιδέα που ένωνε μετά το 1985, τις βρετανικές και ηπειρωτικές πολιτικές ελίτ της απορρύθμισης. 

Με την κρίση του 2008, όταν φάνηκε η αποτυχία αυτών των κοινών ιδεών, όλοι αυτοί χρησιμοποίησαν το ίδιο αλεξικέραυνο για να μη κεραυνοβοληθούν: μετέφεραν τις βαρειές ζημίες των ιδιωτικών τραπεζών και άλλων χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων στους ώμους του κράτους, δηλαδή τις μετέτρεψαν σε αυξημένη φορολογία και σε περικοπές μισθών και κοινωνικής πρόνοιας. Το κράτος δεν παρεμβαίνει στην ιδιωτική οικονομία όταν είναι κερδοφόρα, όμως παρόλο που «δεν πρέπει να γίνεται επιχειρηματίας», παρεμβαίνει για να διασώσει ιδιωτικά κεφάλαια όταν κινδυνεύουν!
Ωστόσο αυτοί οι δεσμοί «αίματος» είχαν γίνει με το «αίμα» των άλλων, των αδύναμων πολιτών, συνεπώς ο Κάμερον δεν είχε να αντιμετωπίσει ενδοιασμούς (ταξικής) αλληλεγγύης. Πήρε τους ευρωβουλευτές του το 2014 και έφυγε από το ΕΛΚ. Τώρα θα έχουμε και ΕΕ χωρίς ΗΒ (αλλά και χωρίς Συντηρητικούς). Και πιθανώς Πρώην ΗΒ και νησί της Βρετανίας χωρισμένο σε 2 κράτη (Ένωση Αγγλίας-Ουαλλίας και Σκωτία), με εξωτερικά σύνορα της ΕΕ λίγο πιο βόρεια από το ρωμαϊκό Αδριάνειο Τείχος.
Το Εργατικό Κόμμα της Βρετανίας, αντί να πολώσει αυτό πρώτο (και αυτό πιο έντονα) το δίλημμα «μέσα ή έξω», υπό το δικό του πρίσμα μιας πολιτικής εναντίον των ανισοτήτων και υπέρ μιας αναζωογονημένης παραγωγικής οικονομίας, κινήθηκε φιλοευρωπαϊκά μεν αλλά χαλαρά, φοβούμενο τις παλαιές μικρο-μεσοαστικές τάξεις, ζημιωμένες από την παγκοσμιοποίηση και παραδοσιακά δεξιόστροφες. Πλην εξαιρέσεων, όπως της δολοφονημένης Τζο Κοξ. Άφησε έτσι ελεύθερο πεδίο στους δεξιούς λαϊκιστές, για να καθορίσουν αυτοί την πόλωση με την δική τους ατζέντα, π.χ. εναντίον των μεταναστών εργαζομένων από την Ανατολική Ευρώπη. Το αποτέλεσμα της πολιτικής ανεπάρκειάς του είναι να γίνει και αυτό μέρος της βαθειάς κρίσης του όλου κομματικού συστήματος στο ΗΒ.
Οι ελίτ παρακμιακού και αντικοινωνικού τύπου, όπως του ενηλικιωμένου αλλά πάντα σνομπ Bullingdon Club, επόμενο ήταν να σπρώξουν τη χώρα τους στον πολιτικό ανορθολογισμό και στο χάος. Η γενάρχης του νεότερου βρετανικού εθνικολαϊκισμού τύπου Φάρατζ ήταν η ίδια η Μάργκαρετ Θάτσερ. Και η εξουσιομανία χωρίς ίχνος συνέπειας και ηθικής της ευθύνης, που αποκορυφώθηκε στους πολιτικούς βανδαλισμούς των Κάμερον και Τζόνσον, άρχισε με την οβιδιακή μεταμόρφωση εκείνης της γυναίκας με τον πανίσχυρο χαρακτήρα και τις καταστροφικές ιδέες, σε φανατική αντιευρωπαία, πράγμα που προκάλεσε και την ανατροπή της το 1990. Για τις γαλλικές αντίστοιχες ελίτ, αρκούν 4 ονόματα: ΛεΠεν, Σαρκοζύ, Ολάντ, Στρως Καν. Η λέξη «μπλιάχ» ακολουθεί αναπόφευκτα. Η δεξιά ελίτ της γερμανικής κυβέρνησης Μέρκελ έβγαλε 4 λογοκλόπους σε διδακτορικά από ένα και μόνον υπουργικό συμβούλιο. Ρεκόρ. Όμως τώρα έχουν να μαζέψουν και τα συντρίμμια της δικής τους συμβολής στις παγκόσμιες χρηματοοικονομικές «αγορές»: της Deutsche Bank.
Και τί να πούμε για τις δικές μας κομματικές ελίτ, τύπου Εκάλης, Ραφήνας ή των εκ Θεσσαλονίκης goldfingers...

Βullingdon Club 1987: Cameron (2), Johnson (8)

Τίποτε παράδοξο δεν υπάρχει: Η ιστορία είναι γεμάτη τέτοιες παρακμιακές ελίτ και μηδενιστές λαϊφστυλίστες. Είναι γεμάτη Αλκιβιάδηδες, Μπόρις Τζόνσον, Τέοντορ τσου Γκούττενμπεργκ, Στρος Καν, Καραμανλήδες Β' και Βαρουφάκηδες.
Περί πολιτικής ορέξεως κολοκυθόπιττα. Όμως άστοχα και άδικα ιδεολογίζουν κάποιοι και στην Ελλάδα, από δεξιές αλλά και από υποτιθέμενες αριστερές οπτικές γωνίες, μιμούμενοι τα παραμύθια που διηγήθηκαν στους Βρετανούς οι Κάμερον και Τζόνσον: δηλαδή σταθερά αντιευρωπαϊκά (εν έτει 2016 αυτό σημαίνει κυρίως αντιγερμανικά) και πάντα με τη χαρακτηριστική, μονόπλευρη ιδεολογική προσήλωση της σκληρής Δεξιάς στο Κράτος και στο Έθνος. Ιδεολογίζουν για πράγματα που δεν είναι ιδεολογικά αλλά έχουν σχέση κυρίως με πορτοφόλια, τα δικά τους και των άλλων, και, πάρα πολύ επίσης, με την εντιμότητα, με τη «χάρι και την αξιοπρέπεια» (Φρίντριχ Σίλλερ).

 

Γιώργος Β. Ριτζούλης

 

   
Στον ιστότοπο Μετά την Κρίση:
Neil Davidson: Παλιές και νέες μεσαίες τάξεις στο δημόσιο & ιδιωτικό τομέα - Ποιές έχασαν ποιές κέρδισαν από τον νεοφιλελευθερισμό

   
O Tony Judt για τη Σοσιαλδημοκρατία, την Ευρώπη και τη Δύση:

Τα κρίσιμα χρόνια τα έφαγαν οι ακρίδες

  

 

T.S. Eliot: Old Possum’s Book of Practical Cats (Εγχειρίδιο πρακτικής γατικής του γέρο-Πόσουμ, μτφ. Παυλίνας Παμπούδη & Γιάννη Ζέρβα) και το μιούζικαλ Cats του Andrew Lloyd Webber.

Με ηχογράφηση του ίδιου του Έλιοτ να απαγγέλει «The naming of cats» (Το βάφτισμα των γάτων»).

«...Για να μπορεί αφ΄ υψηλού τον κόσμο να κοιτάει
Και την ουρά της πάντοτε ψηλά να την κρατάει.
Πρέπει να είναι όνομα μονάχα για μιά Γάτα...» 
 
    
   

Βλ. επίσης:
Γιάννης Μηλιός: Η νεοφιλελεύθερη ευρωπαϊκή ενοποίηση μετά το «Brexit» (στο Liberal)