Πέμπτη 14 Ιανουαρίου 2016

Ο ελληνικός φιλοευρωπαϊσμός: η παλιά καλή ΕΕ - χρηματοδότης, η άγνοια κινδύνου σ' έναν σκληρό κόσμο

files/chronosmag/themes/theme_one/faviconXronos.pngτου Νικόλα Σεβαστάκη
  
  © online περιοδικό ΧΡΟΝΟΣ - Ν. Σεβαστάκης: Από τον κανονιστικό ευρωπαϊσμό στην άγνοια κινδύνου (τεύχος ΔΕΚΑΤΡΙΑ, Μάιος 2014)
  
Εδώ και κάποια χρόνια ζούμε την παρακμή του «κανονιστικού» ευρωπαϊσμού, το σταδιακό σκοτείνιασμα των διαφόρων οραματικών εκδοχών της ευρωπαϊκής υπόθεσης. Η μεγάλη κοινωνική και οικονομική κρίση ως διαδικασία κλονισμού πολλών βεβαιοτήτων και όχι απλώς ως συμβάν της οικονομικής μας ιστορίας ενίσχυσε ακόμα περισσότερο την αποξένωση «από τούτη δω την Ευρώπη». Η ανεύρετη «άλλη Ευρώπη» στην οποία στοιχημάτιζε ο πληθυντικός χώρος των ευρωπαϊστών μοιάζει πιο απόμακρη από ποτέ. Για πολλούς πλέον οι αναφορές σε αυτή την άλλη Ευρώπη συντηρούν απλώς μια διανοητική και πολιτική εξιδανίκευση δίχως σχέση με το «πραγματικό».
Ποιο είναι το πραγματικό; Απαντούν: Η παγίωση των πολιτικών της λιτότητας, η συρρίκνωση εισοδημάτων και ευκαιριών ζωής για τις μεσαίες τάξεις, το νέο κοινωνικό ζήτημα και οι δημογραφικές του συνέπειες σε εκατομμύρια Ευρωπαίους. Όλα αυτά, λέγεται συχνά, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια ανάταξης για τον ευρωπαϊσμό, πόσο μάλλον που η γεωπολιτική περιθωριοποίηση της Ευρώπης συσχετίζεται με την ανάδυση πολλαπλών κέντρων οικονομικής ισχύος στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα. Τραυματικά ταπεινωτικές σκηνές όπως αυτή των Καννών ή άλλων συνόδων κορυφής με επίκεντρο την ωμή διαλεκτική «δανειστή και οφειλέτη» λιπαίνουν τη δυσανεξία και την οργή. Με δυο λόγια, η συγκεκριμένη εμπειρία των τραυμάτων της ευρωπαϊκής πραγματικότητας έρχεται σε αντίθεση με την «αρχή της ελπίδας» η οποία διέπνεε την ευρωπαϊκή υπόθεση από τις απαρχές της.
Konrad Gesner (1516-1565): Nomenclator aquatilium animatum
Στην Ελλάδα ο πλειοψηφικός φιλοευρωπαϊσμός της κοινής γνώμης είχε συνδεθεί με τις δύο δεκαετίες των μεγάλων χρηματικών πόρων και της μεγέθυνσης των δεικτών της οικονομίας. Ο «οπορτουνιστικός» και ρηχός φιλοευρωπαϊσμός υποχώρησε τα πέντε χρόνια της κρίσης. Παραμένει, όμως, σημαντικά πλειοψηφική η αίσθηση ότι η αποκοπή από την Ένωση θα ήταν μια υπαρξιακή αποτυχία της χώρας.
Τόσο όμως στον λαό της Δεξιάς όσο και στον κόσμο της Αριστεράς παρατηρούμε ότι κερδίζει έδαφος μια πλήρως «απομυθοποιητική» αντίληψη της σχέσης μας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ακόμα και όσοι/-ες δεν αγκαλιάζουν το αίτημα εξόδου από το ενιαίο νόμισμα ή της εγκατάλειψης της ίδιας της Ένωσης, αντιλαμβάνονται την υπάρχουσα κατάσταση ως ένα σύνολο αποτυχημένων συμβιβασμών και επώδυνων σχέσεων υποταγής του αδύναμου στον ισχυρό.
Konrad Gesner (1516-1565): Nomenclator aquatilium animatum
Ποιο είναι το πρόβλημα με αυτή τη μεταβολή από την ελπίδα στη δυσθυμία και τη ραγδαία απογοήτευση; Για ποιο λόγο νομίζω ότι η επιθετική διάθεση έναντι της υπό γερμανική ηγεμονία Ευρωπαϊκής Ένωσης χρειάζεται προσοχή και περίσκεψη; Ο λόγος βρίσκεται στο πλαίσιο σημασιών ή αλλιώς στο ευρύτερο πολιτισμικό και ιδεολογικό συγκείμενο μέσα στο οποίο κινούνται οι περισσότεροι ευρωσκεπτικισμοί της παρούσας στιγμής. Οι μύδροι εδώ κι εκεί για το «τέρας των Βρυξελλών», οι εύκολες συγκρίσεις με αυταρχικές ή ολοκληρωτικές αυτοκρατορίες του παρελθόντος, η ισοπεδωτική ταύτιση της Ένωσης με δικτατορία των αγορών και των λόμπι, όλα αυτά τα μοτίβα ακραίας απαξίωσης ενθαρρύνουν μια λογική παλινδρόμησης στον εθνικισμό. Άλλοτε αυτός ο εθνικισμός ντύνεται το ρούχο της τιμής του κράτους και της κρατικής κυριαρχίας άλλοτε εμφανίζεται ως διέγερση αποσχιστικών τάσεων από επιμέρους κοινότητες, συμφέροντα και «πολιτισμικές περιοχές». Με μια έννοια, πάνω στα υπαρκτά εμπόδια της ευρωπαϊκής οικοδόμησης και κυρίως πάνω στους εθνικούς-κρατικούς εγωισμούς που θέριεψαν στην κρίση αναγεννιούνται οι χειρότερες κλίσεις της πολιτικής κουλτούρας: ο σοβινισμός της ευζωίας για τους δεξιούς λαϊκισμούς της Βόρειας Ευρώπης ή τα συμπτώματα καθήλωσης των «αντιμνημονιακών ριζοσπαστισμών» που ταλανίζουν τη δική μας Αριστερά.
Η αστόχαστη ρητορική περί των ευρωπαϊκών ναυαγίων στηρίζεται σε μισές αλήθειες καθόσον αποσιωπά σκανδαλωδώς τα πολιτικά αντιπαραδείγματα που έρχονται από αλλού: λ.χ. τον τυχοδιωκτισμό της Ρωσίας του Πούτιν σε αναζήτηση «μετασοβιετικής» ισχύος, την άκρως ανησυχητική εφόρμηση στην εξουσία του ριζοσπαστικού ινδουιστικού εθνικισμού στην Ινδία, τους μαφιόζικους τζιχαντισμούς που βασανίζουν την υποσαχάρια Αφρική και την Ασία κ.λπ.
Η ανάγκη για δραστική διόρθωση της σημερινής ευρωπαϊκής πορείας είναι η μια πλευρά του επείγοντος. Η κοινωνικοοικονομική και περιβαλλοντική ανασυγκρότηση των χωρών της Ένωσης και της Ελλάδας δεν μπορεί να υπάρξει δίχως συγκεκριμένες αλλαγές στα κυρίαρχα μοντέλα οικονομικής εξυγίανσης και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. 
Konrad Gesner (1516-1565): Nomenclator aquatilium animatum
Αλλά η όποια πολιτική σύγκρουση με τη «βιοπολιτική» της λιτότητας δεν πρέπει να δικαιώνει την επαναφορά του εθνικιστικού κρατισμού ή της φθαρμένης μυθολογίας του αναδελφισμού. Αυτή η μυθολογία επανακάμπτει σήμερα σε έναν λόγο ο οποίος ορκίζεται στις «ανάγκες του λαού και του τόπου». Η σταθερή ύπαρξη ενός υποστρώματος εθνικού ναρκισσισμού με αντισημιτικές προεκτάσεις καθιστά προβληματικό κάθε ελληνικό ριζοσπαστισμό που θα έχτιζε την αφήγησή του στη βάση της αντίθεσης στον αποικιακό έλεγχο των πιστωτών ή των «ισχυρών της Ε.Ε». 
Γι’ αυτό και ο σκεπτικισμός για την υπαρκτή Ευρώπη πρέπει να είναι κάτι διαφορετικό από τον λεγόμενο ευρωσκεπτικισμό της νέας Δεξιάς και ορισμένων, τουλάχιστον, από τις εκφράσεις της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Η υπέρβαση του αφηρημένου ευρωπαϊσμού δεν δικαιολογεί σε καμιά περίπτωση την άγνοια κινδύνου για την αναπαραγωγή των στερεοτύπων εθνικής μοναξιάς σε έναν άκαρδο κόσμο…
Το κείμενο βασίζεται στην ομιλία του Ν. Σεβαστάκη στη συζήτηση για την Ευρώπη με τίτλο Quo vadis Europa? που πραγματοποιήθηκε στη ΔΕΒΘ 2014 από το περιοδικό ΧΡΟΝΟΣ και τις εκδόσεις Νεφέλη.  Πρώτη δημοσίευση: ΧΡΟΝΟΣ 13 (05.2014)
  
Ο Νικόλας Σεβαστάκης είναι καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
     
 

Στον ιστότοπο Μετά την Κρίση, κείμενα του Νικόλα Σεβαστάκη:
   
Δύο κείμενα, Σεπτέμβριος 2015
       
       
Ανοιχτά ερωτήματα της Σοσιαλδημοκρατίας
(στο κείμενο Κρυμμένα μυστικά και αυταπάτες - στη ριζοσπαστική αριστερά και σε επίδοξους Έλληνες σοσιαλδ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις 2013 - 2022

Το δημοκρατικό αίτημα των καιρών: Το δίκιο των νέων γενεών και των γενεών που έρχονται

Το δημοκρατικό αίτημα των καιρών: Το δίκιο των νέων γενεών και των γενεών που έρχονται
Χρίστος Αλεξόπουλος: Κλιματική κρίση και κοινωνική συνοχή

ΕΠΙΛΟΓΕΣ:
Αντρέϊ Αρσένιεβιτς Ταρκόφσκι

ΕΠΙΛΟΓΕΣ:<br>Αντρέϊ Αρσένιεβιτς Ταρκόφσκι
Πως η αγάπη επουλώνει τη φθορά του κόσμου

Danilo Kiš:

Danilo Kiš:
Συμβουλές σε νεαρούς συγγραφείς, και όχι μόνον

Predrag Matvejević:

Predrag Matvejević:
Ο Ρωσο-Κροάτης ανιχνευτής και λάτρης του Μεσογειακού κόσμου

Azra Nuhefendić

Azra Nuhefendić
Η δημοσιογράφος με τις πολλές διεθνείς διακρίσεις, γράφει για την οριακή, γειτονική Ευρώπη

Μάης του '36, Τάσος Τούσης

Μάης του '36, Τάσος Τούσης
Ο σκληρός Μεσοπόλεμος: η εποχή δοσμένη μέσα από τη ζωή ενός ανθρώπου - συμβόλου

Ετικέτες

«Γενιά του '30» «Μακεδονικό» 1968 1989 αειφορία Ανδρέας Παπανδρέου αντιπροσωπευτική δημοκρατία Αριστοτέλης Αρχιτεκτονική Αυστρομαρξισμός Βαλκανική Βαρουφάκης βιοποικιλότητα Βρετανία Γαλλία Γερμανία Γκράμσι Διακινδύνευση Έθνος και ΕΕ Εκπαίδευση Ελεφάντης Ενέργεια Επισφάλεια ηγεμονία ΗΠΑ Ήπειρος Θ. Αγγελόπουλος Θεοδωράκης Θεσσαλονίκη Θεωρία Συστημάτων Ιβάν Κράστεφ ιστορία Ιταλία Καντ Καρλ Σμιτ Καταναλωτισμός Κεντρική Ευρώπη Κέϋνς Κίνα Κλιματική αλλαγή Κοινοτισμός κοινωνική ανισότητα Κορνήλιος Καστοριάδης Κοσμάς Ψυχοπαίδης Κράτος Πρόνοιας Κώστας Καραμανλής Λιάκος Α. Λογοτεχνία Μάνεσης Μάξ Βέμπερ Μάρξ Μαρωνίτης Μέλισσες Μέσα «κοινωνικής» δικτύωσης Μέσα Ενημέρωσης Μεσόγειος Μεταπολίτευση Μιχ. Παπαγιαννάκης Μουσική Μπερλινγκουέρ Νεοφιλελευθερισμός Νίκος Πουλαντζάς Νίτσε Ο τόπος Οικολογία Ουκρανία Π. Κονδύλης Παγκοσμιοποίηση Παιδεία Πράσινοι Ρήγας Ρίτσος Ρωσία Σεφέρης Σημίτης Σολωμός Σοσιαλδημοκρατία Σχολή Φραγκφούρτης Ταρκόφσκι Τουρκία Τραμπ Τροβαδούροι Τσακαλώτος Τσίπρας Φιλελευθερισμός Φιλοσοφία Χαλκιδική Χέγκελ Χριστιανισμός Acemoglu/Robinson Adorno Albrecht von Lucke André Gorz Axel Honneth Azra Nuhefendić Balibar Brexit Carl Schmitt Chomsky Christopher Lasch Claus Offe Colin Crouch Elmar Altvater Ernst Bloch Ernst-W. Böckenförde Franklin Roosevelt Habermas Hannah Arendt Heidegger Jan-Werner Müller Jeremy Corbyn Laclau Le Corbusier Louis Althusser Marc Mazower Matvejević Michel Foucault Miroslav Krleža Mudde Otto Bauer PRAXIS International Ruskin Sandel Michael Strauss Leo Streeck T. S. Eliot Timothy Snyder Tolkien Ulrich Beck Wallerstein Walter Benjamin Wolfgang Münchau Zygmunt Bauman

Song for the Unification (Zbigniew Preisner -
Elzbieta Towarnicka - Kr. Kieślowski) - youtube

Song for the Unification (Zbigniew Preisner - <br>Elzbieta Towarnicka - Kr. Kieślowski) - youtube
Ἐὰν ταῖς γλώσσαις τῶν ἀνθρώπων λαλῶ καὶ τῶν ἀγγέλων,
ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, γέγονα χαλκὸς ἠχῶν ἢ κύμβαλον ἀλαλάζον...
Ἡ ἀγάπη ...πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα ἐλπίζει, πάντα ὑπομένει...
Νυνὶ δὲ μένει πίστις, ἐλπίς, ἀγάπη, τὰ τρία ταῦτα·
μείζων δὲ τούτων ἡ ἀγάπη (προς Κορινθ. Α΄ 13)

Zygmunt Bauman: «Ρευστές ζωές, ρευστός κόσμος, ρευστή αγάπη»

Zygmunt Bauman: «Ρευστές ζωές, ρευστός κόσμος, ρευστή αγάπη»
«Είμαι βραχυπρόθεσμα απαισιόδοξος αλλά μακροπρόθεσμα αισιόδοξος»

Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας

Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας
«Χριστούγεννα με τον Κοκκινολαίμη – Το Αηδόνι του Χειμώνα»

Ψηλά στην Πίνδο, στο Περτούλι

Ψηλά στην Πίνδο, στο Περτούλι