Υποτίμηση του νομίσματος της Κίνας, η Ευρώπη, οι ΗΠΑ

του Κριστιάν Μαράτσι
  

© Il Manifesto - συνέντευξη στον Roberto Ciccarelli Marazzi: Chinadown, lo choc globale 14.8.2015
αναδημοσiευση (ιταλικά) στo EuroΝomade

    

Η Ευρώπη μπορεί να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία που προσφέρει η μείωση της εξαγωγικής δρστηριότητας και η νομισματική υποτίμηση στην Κίνα, για να εγκαταλείψει τις πολιτικές της λιτότητας. Για τον οικονομολόγο Christian Marazzi η υποτίμηση του γιουάν στο Πεκίνο μπορεί να ανοίξει την πόρτα για να αναβιώσουν πιο επεκτατικές οικονομικές πολιτικές στην Ευρωζώνη. Κατά τον συγγραφέα  των βιβλίων E il denaro va (Το χρήμα φεύγει - Bollati Basic Books) και Diario della crisi (Ημερολόγιο της κρίσης Ombre Corte), «περιορίζεται η δυνατότητα της Γερμανίας να εξάγει βιομηχανικά προϊόντα στην Κίνα, πράγμα που ίσως την παρακινήσει να αναζωογονήσει την εγχώρια ζήτηση· να εγκαινιάσει μια νέα φάση πέρα από τη λιτότητα».

     

Η Γερμανία πλήττεται εδώ και ένα χρόνο από τη μείωση της ζήτησης (βιομηχανικών) προϊόντων στην Κίνα, αλλά η κυβέρνησή της δεν φαίνονται διατεθειμένη να αλλάξει στάση.

Στην πραγματικότητα είμαστε αντιμέτωποι με ένα ορντο-φιλελεύθερο φανατισμό που γίνεται όλο και περισσότερο πολιτικός. Συνεχίζουν να επιδεικνύουν ηγεμονική ακαμψία στο πρόβλημα της Ελλάδας. Αλλά η νέα κατάσταση που δημιούργησε η Κεντρική Τράπεζα της Κίνας (BPC) δεν είναι συμβατή με την ακαμψία του Σόιμπλε. Με τον περιορισμό της γερμανικής εξαγωγικής δύναμης προς την Ανατολή, δεν βλέπω πως θα συνεχίσει να λειτουργεί αυτή η επίμονη πολιτική της λιτότητας. Μπορώ πια να φανταστώ ακόμη και την παραίτησή του ή μια σοβαρή κυβερνητική κρίση στη Γερμανία.

 

Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της κινεζικής απόφασης στην Ευρώπη και στις πολιτικές του Mario Draghi;
Η ΕΚΤ θα αναγκαστεί να συνεχίσει την «ποσοτική χαλάρωση» (QE) και πέρα από τον Σεπτέμβριο του 2016, αφού ένα από τα αποτελέσματα της κινεζικής απόφασης της Κίνας θα είναι να εξάγει αποπληθωρισμό, την ίδια στιγμή που η ΕΚΤ προσπαθεί να τον εξαφανίσει. Πρέπει να τονίσουμε ότι η QΕ δεν παράγει αναγκαστικά μια ομοιογενή οικονομική μεγέθυνση, πράγμα που θα κάνει ακόμη πιο περίπλοκη την κατάσταση και πιο δύσκολη την επίτευξη των στόχων του Draghi. Στους επόμενους μήνες θα δούμε μια κλιμάκωση των επιθέσεων σε μισθούς και σε συντάξεις και νέες πιέσεις για πιο επισφαλείς εργασιακές σχέσεις, με στόχο να αντιμετωπισθεί η ενδεχόμενη αποσταθεροποίηση της παγκόσμιας οικονομίας. Θα είναι όπως πριν, αλλά περισσότερο από ό,τι πριν. Σε αυτό το πλαίσιο θα μπορούσαν να αποκτήσουν δύναμη μια σειρά από πολιτικές πιέσεις στην Ιταλία, λόγου χάρη να αποδεσμευτεί το κόστος της εργασίας από τις πραγματικές συνθήκες διαβίωσης, μετατρέποντας έτσι τους μισθούς σε εισόδημα αναγκαίο για την απλή επιβίωση αντί για κόστος της εργασίας. Μια κατάσταση που θα μπορούσε να διευκολύνει το σχηματισμό «οριζόντιων» και μετα-συνδικαλιστικών κινημάτων
  
Η αποτυχία του Τσίπρα φαίνεται να ενισχύει τις θέσεις των οπαδών της επιστροφής στο εθνικό κράτος και της ενίσχυσης της κυριαρχίας του, στους αντιπάλους του ευρώ και στους ξενοφοβικούς, δηλαδή στο αντίθετο αυτού του σεναρίου ... 

Είμαστε ακόμη έκπληκτοι με αυτό που συνέβη στην Ελλάδα. Σήμερα η δύναμη της ανάγκης υπερνικά την αισιοδοξία των «κατακόρυφων» κινημάτων. Η υποτίμηση του κινεζικού νομίσματος αφενός, η εκρηκτική και τραγική πραγματικότητα των προσφύγων αφετέρου, είναι οι πιο ορατές πτυχές μιας κατάστασης σε εύθραυστη ισορροπία. Δεν ξέρω για πόσο χρονικό διάστημα θα πάει έτσι, χωρίς να υπάρξουν αναστατώσεις που δεν θα έχουν απαραίτητα θετικό αποτέλεσμα. Σ΄αυτό το πλαίσιο, αξίζει να επισημάνουμε ότι το σχέδιο Σόιμπλε προβλέπει έξοδο της Ελλάδας και άλλων χωρών από τη ζώνη του ευρώ, όμως αυτό είναι το ίδιο πράγμα που θέλουν και οι αντίπαλοί του. Η συζήτηση περί ευρώ ή όχι ευρώ μου φαίνεται σαν μια μεγάλη παγίδα. Ήταν σωστό να επενδύσουμε στον ΣΥΡΙΖΑ, τώρα όμως και για μια περίοδο θα πρέπει να επικεντρωθούμε στην πρακτική αλληλεγγύη. Δεν πρέπει να υπάρξει «κατακόρυφο» κίνημα όπως συνέβη στην Ελλάδα, αλλά η πολιτική πρέπει να λειτουργεί οριζόντια και να λαμβάνει υπόψη όλες τις πτυχές του προβλήματος.   

Ποια είναι τα σενάρια που ξεδιπλώνονται μπροστά μας μετά τις κινήσεις της Κίνας; 

Ήδη αναμένονται οι συνέπειες που θα έχουν οι αποφάσεις Κεντρικής Τράπεζας του Πεκίνου (BCP) στην πολιτική της γερμανικής κυβέρνησης, καθώς όλοι συνειδητοποιούν ότι η Κίνα είναι πια ένας πολύ ισχυρός παράγων της παγκόσμιας οικονομίας. Όχι μόνον στο εμπόριο, αλλά επίσης τώρα πια στο παγκόσμιο νομισματικό σύστημα και στην ισορροπία των χρηματοπιστωτικών αγορών. Αυτή την απόφαση την έλαβαν για ναν αντιμετωπίσουν το σεισμό που συνέβη στο Χρηματιστήριο της Σαγκάης. Έχει επίσης σχέση με τον αγώνα μέσα στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας. Ο στελεχικός κορμός του ΚΚΚ εκδικήθηκε τον Πρόεδρο Xι Jinping πωλώντας μαζικά μετοχικούς τίτλους. Η βάση του κόμματος δεν υποστηρίζει την εκστρατεία κατά της διαφθοράς που επιθυμεί η ηγεσία. Υπάρχει μια συνεχής εσωτερική πάλη, στην οποία, τουλάχιστον προς το παρόν, κερδίζει ο Xi Jinping. Η Κεντρική Τράπεζα ενεργεί σε συμφωνία με τις οδηγίες του κόμματος για να αντιμετωπίσει αυτή την αντίσταση της βάσης.
   
Προχώρησε η Κίνα σε μια προληπτική κίνηση έναντι της ανόδου των επιτοκίων που η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ αναμένεται να αποφασίσει το φθινόπωρο;

Η Janet Yellen, η διευθύντρια της αμερικανικής Fed, ακολουθεί μια έξυπνη πολιτική που έχει ως στόχο τη σταδιακή έξοδο από τις πολιτικές των μηδενικών επιτοκίων. Όλα έδειχναν πως η ευκαιρία για να το κάνει πλησίαζε, όμως αυτό που συνέβη στην Κίνα θα ακυρώσει ή θα αναβάλλει την άνοδο των αμερικανικών βασικών επιτοκίων. Δεν είναι ασήμαντο θέμα, επειδή η αύξηση των επιτοκίων είναι καίριο ζήτημα για τις ΗΠΑ ενόψει μιας ενδεχόμενης μελλοντικής κρίσης. Για τους Αμερικανούς είναι απαραίτητο να έχουν ένα περιθώριο ελιγμών προκειμένου να μπορούν να αντιμετωπίσουν μια ύφεση όταν έρθει. Εάν δεν μπορέσουν να αυξήσουν τώρα τα επιτόκια, δεν θα έχουν αυτά τα περιθώρια στο μέλλον. Αυτά που συμβαίνουν μπορεί να έχουν και άλλες ανησυχητικές επιπτώσεις.

Ποιές;

Φάνηκαν αμέσως, αφού η μέση απόδοση των κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ έπεσε στο χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας διετίας, προεξοφλώντας την αδυναμία της Fed να αυξήσει σύντομα τα επιτόκια, εν όψει των αποπληθωριστικών επιπτώσεων από την νομισματική υποτίμηση της Κίνας. Σκεφτείτε τις συνέπειες για τα συνταξιοδοτικά ταμεία, που είναι οι βασικοί αγοραστές των κρατικών ομολόγων σε όλο τον κόσμο. Με αυτά τα ποσοστά απόδοσης, μηδενικά ή ακόμη και αρνητικά, θα βρεθούν σε μεγάλες δυσκολίες για να εξασφαλίσουν τις αποδόσεις που χρειάζονται για τις συντάξεις που παρέχουν. Επίσης έχουμε την επίδραση στις χρηματιστηριακές τιμές βασικών εμπορευμάτων, όπως ο χρυσός ή ο χαλκός, που αντιμετωπίζουν σοβαρότατη μείωση λόγω πτώσης της παγκόσμιας ζήτησης. Τέλος, έχουμε την πτώση των τιμών του πετρελαίου, που από πέρυσι έχει σοβαρές συνέπειες για τον κλάδο της εξόρυξης σχιστολιθικών κοιτασμάτων (fracking). Το μόνο πράγμα που μπορεί να αντισταθμίσει την επίμονη παραμονή των βασικών επιτοκίων κοντά στο μηδέν, είναι ότι τους τελευταίους μήνες έχουν γίνει πάρα πολλές συγχωνεύσεις και εξαγορές εταιριών, καθώς το χρήμα, με τέτοια επιτόκια, έχει σήμερα κόστος μηδενικό. Υπό τον φόβο μιας μελλοντικής αύξησης των επιτοκίων και των συνακόλουθων επικίνδυνων επιπτώσεων, οι μεγάλες εταιρίες δανείζονταν για να αγοράσουν η μία την άλλη. 

Γιατί το ΔΝΤ δεν ανησυχεί με αυτή την κατάσταση; 

Επειδή μια πιο ευέλικτη συναλλαγματική ισοτιμία επιτρέπει μια δυναμική οικονομία και ευνοεί την είσοδο και του γιουάν (ρενμίμπι) στο καλάθι των ειδικών τραβηκτικών δικαιωμάτων,* που αποτελείται μεχρι τώρα από το δολάριο, το ευρώ, τη λίρα και το γεν. Από τις αρχές του 2014 το γιουάν είχε ανατιμηθεί κατά περισσότερο από 10 %, λόγω της σύνδεσής του με το ανερχόμενο δολάριο. Τώρα, η τρίτη υποτίμηση της ισοτιμίας του κινεζικού νομίσματος με τον κανονικό τρόπο, όπως γίνεται με τα νομίσματα των Δυτικών εμπορικών εταίρων της Κίνας, αποτελεί ένα πρώτο βήμα προς την μετατροπή του σε κανονικό νόμισμα των αγορών. Το κινεζικό νόμισμα δεν είναι πια προσαρμοσμένο κατά πρώτο λόγο στο εμπόριο με τις χώρες της Ασίας. Ακολουθώντας την παράδοση τους, οι Κινέζοι αντέστρεψαν έξυπνα και προς όφελός τους την κριτική των Αμερικανών: αυτοί επικρίνουν την Κίνα για τεχνητά «μαλακό» γιουάν άκαμπτα συνδεδεμένο με το δολλάριο σε χαμηλή, ιδιοτελή σχέση ισοτιμίας, τώρα όμως που το δολλάριο αανατιμήθηκε, η Κίνα υποτιμά το γιουάν. Η υποτίμηση του νομίσματος δίνει πλεονέκτημα για την Κίνα, προκειμένου να αντισταθμίσει τη μείωση της κινεζικής παραγωγής και των εξαγωγών, η οποία φαίνεται πολύ πιο σοβαρή από εκείνη που ανακοινώθηκε επίσημα.
   
Μήπως κλείνεται πιο πολύ μέσα στην παγίδα η χρηματοπιστωτική οικονομία; Χαμηλά επιτόκια, χαμηλός ρυθμός ανάπτυξης και ρευστότητα στην αντιπαραγωγική κερδοσκοπία; 

Ναι, η οικονομία είναι αποσταθεροποιημένη και έτσι θα παραμείνει. Σε αυτό το σενάριο υπάρχει ως στόχος η αντεπίθεση της κινεζικής οικονομικής πολιτικής εναντίον της πολιτικής του αμερικανικού χρηματοπιστωτικού συστήματος που ήθελε να πλήξει τις αναπτυσσόμενες χώρες και πρώτα πρώτα την Κίνα.
  
* Ειδικά Τραβηκτικά Δικαιώματα (Special drawing rights)

O Christian Marazzi (1951) είναι Ελβετός οικονομολόγος και πολιτικός επιστήμονας. Διδάσκει και διευθύνει το Ινστιτούτο Κοινωνικο-Οικονομικής Έρευνας στο Πανεπιστήμιο του Λουγκάνο της Ιταλόφωνης Ελβετίας. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα, στο London School of Economics και στο City University του Λονδίνου. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα, στο State University of New York και στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης.

     
Il Manifesto, αρθρογραφία του Κριστιάν Μαράτσι
   
       

La cassetta degli attrezzi è servita Saggi - «Diario di una crisi infinita» τoυ Κριστιάν Μαράτσι στην εφημερίδα Il Manifesto
    
Christian Marazzi: «Il golpe della Troika contro il governo Tsipras» στην εφημερίδα Il Manifesto
     
Βιβλία του Christian Marazzi στο MIT Press

 

Στον ιστότοπο Μετά την Κρίση:
Ευρώ, δραχμή και παραμύθια που κοιμίζουν - ενώ ο πλούτος μετατοπίζεται προς τον Ειρηνικό και η μπουκιά της Ευρώπης μικραίνει  (Γ. Παπανικολάου)

Update 17.8.2015:

  
Thomas Mayer (FAZ): Weltwirtschaft Kalter Währungskrieg - Große Industrienationen haben jahrelang ihre Währungen aggressiv abgewertet. Wer kann es China übelnehmen, dass es jetzt nachzieht? 

Ψυχρός νομισματικός πόλεμος στην παγκόσμια οικονομία - Τα τελευταια χρόνια, όλες οι μεγάλες βιομηχανικές χώρες υποτιμούν τα νομίσματά τους. Ποιός μπορεί να κατηγορήσει την Κίνα, που κάνει τώρα το ίδιο;