Μιχαήλ Γιούριεβιτς Λέρμοντοφ: «Τρείς Φοίνικες» - Βλαδίμηρου Σεμιόνοβιτς Βισότσκι: «Τραγούδι για τη Γή»

Μιχαήλ Λέρμοντοφ, πορτρέτο του 1941
από τον Νικολάϊ Πάβλοβιτς Ουλιάνοφ (1877–1949)

Ο Βλαδίμηρος Βισότσκι και η γυναίκα του,
η Γαλλίδα ηθοποιός Μαρίνα Βλαντύ

1. Μιχαήλ Λέρμοντοφ (1814 -1841): Τρεις φοίνικες - Ανατολίτικος θρύλος
(βασισμένο στην Ελληνική απόδοση του Γιώργου Σοϊλεμεζίδη, με επιμέρους επανεπεξεργασία Λ.Α.)

Σε Αραβικής ερήμου ανοιχτή απλωσιά
Περήφανα ύψωσαν τρεις χουρμαδιές κορμιά
Ανάμεσά τους, κελαρύζοντας μέσ' από γη στεγνή
Ανάβλυζε μια κρήνη κρυσταλλένια, δροσερή
Και την προστάτευε η φυλλωσιά η πράσινη
Απ' τον καυτό ήλιο κι από άμμο χρυσοκόκκινη

Αθόρυβα τα χρόνια αχόρταγα κυλούσαν
Όμως προσκυνητές καθόλου δεν περνούσαν
Για να γευτούν κρύο νερό πηγής μικρής
Και ν' απολαύσουν δροσιά σκιάς ελαφρής
Άρχισαν να ξεραίνονται από ήλιο καυτό
Μεγαλόπρεπα φύλλα, ρυάκι ηχηρό

Οι φοίνικες τότε στο Θεό παραπονιούνται:
«Για ποιο σκοπό τα δέντρα, τα φυτά, γεννιούνται;
Για να μαραίνονται ανώφελα στην ερημιά;
Αυτή είναι η μοίρα μας και η κληρονομιά;
Μη μας χαρεί κανενός ματιά ευνοϊκή;
Τότε δεν είναι δίκαιη, ω! Ύψιστε, η κρίση σου η ιερή!»

Και μόλις να μιλάνε έπαψαν, γρήγορα
Μια στήλη στροβιλίστηκε άμμου στον ορίζοντα
Και κουδουνιών ακούστηκαν απόμακροι ήχοι
Και ήδη φάνηκε μπροστά πρώτη καμήλας ράχη
Έρχονταν λικνιστές σαν βάρκες μέσ' στα πέλαγα
Κάμηλος πίσω από κάμηλο και στο πλευρό τους άλογα

Ψηλά σε χορευτές καμπούρες ζωντανές
Κρέμονταν  μ' άκρες ξομπλιαστές οι φορητές σκηνές
Καμιά φορά ψηλά σηκώνονταν μελαχρινό χεράκι
Και μάτια παιχνιδιάρικα άστραφταν στο μουτράκι
Και το ξερακιανό κορμί σκύβοντας ελαφρά
Ο Άραβας μαστίγωνε τον καθαρόαιμο καρά

Τότε στα πισινά τα πόδια σηκωνόταν χτυπημένος
Αναπηδούσε ζωηρά σαν τίγρης πληγωμένος
Των άσπρων ρούχων οι όμορφες πτυχές
Κρέμονταν απ’ τους ώμους του νομάδα μ' άτακτες γραμμές
Και κάλπαζε σφυρίζοντας σαν σφαίρα
Κι αυτός εκτόξευσε κι έπιανε το δόρυ στον αέρα

Να που στα φοινικόδεντρα ήρθε το καραβάνι για ραχάτι
Και στη σκιά τους στήθηκε η κατασκήνωση κεφάτη
Γεμίσαν στάμνες ηχηρά με δροσερό νερό
Και σκύβοντας περήφανα τον μαλλιαρό κορμό
Το τρίο των φοινικιών τους ξένους επιθυμητούς καλωσορίζει
Και το ρυάκι γάργαρο, γενναιόδωρα τους ποτίζει

Μα μόλις να βραδιάζει άρχισε, κόπασ' ο σαματάς
Πάνω σε ρίζες χτύπησε ανελέητος μπαλτάς
Και έπεσαν ολόνεκρα τα θρέμματα αιώνων
Τη φορεσιά τους έσχισαν άτακτα παιδιά ξένων
Μετά κομμάτιασαν τα πτώματά τους, άγρια, γοργά
Και μέχρι το πρωί τα έκαιγαν σιγά - σιγά

Κι όταν στη δύση έφυγε η καταχνιά
Το καραβάνι θορυβώδες σήκωσε πανιά
Και σαν σημάδι πένθιμο σε γη αμμουδερή
Μονάχα έμεινε η τέφρα γκρίζα και ψυχρή
Ο ήλιος τα υπόλοιπα ξερά κατάκαψε
Κι ο άνεμος μετά παντού τα σκόρπισε

Τώρα ολόγυρα επικρατεί ερημιά
Άλλο δεν ψιθυρίζουν φύλλα και η κρουνιά
Τον ουρανό μάταια ικετεύει το πηγάδι για σκιά
Μονάχα το σκεπάζει άμμος πυρωμένη δίχως σπλαχνιά
Κι ο κίρκος της ερήμου το αγρίμι
Δίπλα μαδάει και σχίζει το ψοφίμι. 

Το ποίημα στα Ρωσικά: Михаил Лермонтов Три пальмы (Восточное сказание)

O Μιχαήλ Γιούριεβιτς Λέρμοντοφ (Михаил Юрьевич Лермонтов, 1814-1841) ήταν, μετά τον Αλεξάντρ Πούσκιν, η πιο σημαντική παρουσία της χρυσής εποχής του ρομαντισμού στη ρωσική ποίηση (συμπίπτει χρονικά με το κίνημα του λογοτεχνικού ρομαντισμού στη Γαλλία του Βίκτωρος Ουγκώ). Από την πλευρά του πατέρα του καταγόταν από τον Σκώτο Yuri (George) Learmont, που μετανάστευσε στη Ρωσία στα μέσα του 17ου αιώνα. Υπήρξε μαθητής σε σχολείο ευγενών. Φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας, αλλά το εγκατέλειψε για να γραφτεί στη Σχολή Αξιωματικών της Αγίας Πετρούπολης. Το 1834 υπηρέτησε στο σύνταγμα των Ουσάρων της φρουράς του Τσάρου. Φιλελεύθερος, πολέμιος της απολυταρχίας, προκάλεσε την αντίδραση των αυλικών κύκλων με το ποίημα «Ο θάνατος του ποιητή» (για τον Πούσκιν) και μετατέθηκε στον Καύκασο.

Το 1838 επανήλθε στην πρωτεύουσα Πετρούπολη και απέκτησε σημαίνουσα θέση στους λογοτεχνικούς κύκλους της. Το 1840 πέρασε από στρατοδικείο και στάλθηκε πάλι στον Καύκασο σε μονάδα μάχης της πρώτης γραμμής. Διακρίθηκε σε μάχες για το θάρρος του. Τον Ιούλιο του 1841, σε ηλικία 26 χρονών, σκοτώθηκε όπως ο Πούσκιν (τέσσερα χρόνια μετά από εκείνον) σε μια μονομαχία που ήθελε να αποφύγει και τελικά πυροβόλησε στον αέρα. Οι μονομαχίες ήταν πραγματική πληγή της εποχής.
Ο Λέρμοντοφ ήταν ένα πολύπλευρο, πολυσύνθετο Αναγεννησιακό πνεύμα: Ζωγράφισε εξαιρετικά τοπία και μετέφρασε στα Ρωσικά Γάλλους και Γερμανούς κλασικούς (π.χ. τον Φρίντριχ Σίλλερ και τον  Χάϊνριχ Χάϊνε) ήδη από τα 15 χρόνια του.

Πίνακας του Λέρμοντοφ, Θέα από το φαράγγι Κόμπι (Καύκασος) - Άλλα εικαστικά έργα του Λέρμοντοφ

Μερικά από τα έργα του είναι Μασκαράντ, Μποροντίνο, Μτσίρο, Σάσκα, Βαλέρικ. Περίφημο έργο του είναι το μυθιστόρημα Ένας ήρωας του καιρού μας (Ελλ. μετάφρ. Ανδρέας Σαραντόπουλος, εκδόσεις "Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος"), που άσκησε μεγάλη επίδραση στην πορεία της ρωσικής πεζογραφίας.
"Ο Δαίμων" του Μιχαήλ Λέρμοντοφ, στη σειρά "Βόρειο Σέλας" των εκδόσεων S@mizdαt. Δίγλωσση έκδοση, την οποία θα επανεκδώσει η Ρωσική Βιβλιοθήκη Ξένης Λογοτεχνίας "M. Rudomino".  

Ποιήματα του Μιχαήλ Λέρμοντοφ και άλλα, στον εξαιρετικό ιστότοπο samizdat project - самиздат проджект του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη

Απόδοση ποιημάτων του Μιχαήλ Λέρμοντοφ στα Ελληνικά από τον Γ. Σοϊλεμεζίδη

Αποδόσεις άλλων αριστουργημάτων ξένης ποίησης του Γιώργου Σοϊλεμεζίδη 

Ποιήματα του Μ. Λέρμοντοφ σε Αγγλική μετάφραση

The Making of modern Russia: The Promise of Mikhail Lermontov, by Denise M. Henderson (Schiller Institute)

2. Βλαδίμηρος Βισότσκι (1938 -1980): Τραγούδι για τη Γη
 
Ποιος είπε «Όλα κάηκαν, έγιναν στάχτη;
Στη Γη δεν θα βρεις πια σπόρο να σπείρεις»;
Ποιος είπε ότι η Γη είναι τώρα νεκρή;
Όχι! Μόνο, για λίγο, παίρνει μια ανάσα

Τη μητρότητα δεν μπορείς να της πάρεις:
Ποιός μπορεί ν' αδειάσει τις θάλασσες;
Ποιος το πίστεψε πως η Γη έχει καεί;
Όχι! Μαύρισε μόνο, από θλίψη.

Το σώμα της σχίσαμε, σκαμμένες βαθιά
Ανοιχτές πληγές και κοράκια πετούν γύρω
Γυμνά νεύρα, η Γη που μας θρέφει πονά
Με πόνο που ποτέ δεν γνώρισε ο κόσμος

Θα τ' αντέξει όλα αυτά, θα υπομείνει
Μη σκεφτείτε πως η Γη έχει ξοφλήσει!
Ποιος είπε ότι η Γη τώρα δεν τραγουδά;
Ότι έχει για πάντα σιωπήσει;

Όχι! Παλεύει, με κραυγές που τρυπάνε τ' αυτιά,
Βγαίνουν από πληγές βαθιές και βαθύτερες ρίζες
Γιατί η Γη είναι η αληθινή μας ψυχή
Και η ψυχή δεν ποδοπατιέται!
  
Ποιος το πίστεψε ότι η Γη έχει καεί;
Όχι! Μόνο, για λίγο, παίρνει ανάσα

(ελεύθερη απόδοση Γ. Ρ.

με τη βοήθεια της αγγλικής και δύο γερμανικών αποδόσεων - 

του μουσικού συγκροτήματος  Blaue Einhorn και του βιβλίου Wolfsjagd στην Neue Kritik Verlag)

Ο Βλαδίμηρος Σεμιόνοβιτς Βισότσκι (Влади́мир Семёнович Высо́цкий, 1938-1980) ήταν σπουδαίος Ρώσος τραγουδιστής-τραγουδοποιός, ποιητής και ηθοποιός την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης, ο οποίος άσκησε τεράστια και διαρκή επίδραση στα Ρωσικά και στα ευρύτερα Σοβιετικά πολιτιστικά πράγματα της εποχής του. Έγινε ευρέως γνωστός για το μοναδικό ύφος των τραγουδιών του και για τους στίχους του, με βαθύ κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο, λαϊκός αλλά πάντα πολύ υψηλού αισθητικού επιπέδου και ήθους, συχνά με μια γεμάτη χιούμορ διάλεκτο του δρόμου. Ήταν επίσης πολύ σπουδαίος ηθοποιός του ονομαστού Θεάτρου Ταγκάνκα και της οθόνης, στην εποχή του από τους παγκοσμίως καλύτερους ερμηνευτές του Σαικσπηρικού έργου και των Ρώσων κλασικών της δραματουργίας. Αν και το έργο του αγνοήθηκε από την επίσημη Σοβιετική πολιτιστική ελίτ, ήταν αξιοσημείωτα αγαπητός στο λαό όσο ζούσε. Μέχρι σήμερα είναι θρύλος και ασκεί σημαντική επιρροή στα μουσικά και θεατρικά πράγματα της Ρωσίας.

Ο αστεροειδής 2374 Vladvysotskij (ανακάλυψη της αστρο-νόμου Λουντμίλα Ζουράβλεβα), ονοματίσθηκε προς τιμήν του. 

Ο Άγιος Βλαδίμηρος του πάθους (απόδοση Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης)

Ο Βλαδίμηρος Βισότσκι, στον ιστότοπο samizdat project - самиздат проджект του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη, με πολλά μεταφρασμένα ποιήματα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό

Владимир Высоцкий: Песня о земле  ← οι στίχοι στα Ρωσικά και τα ακκόρντα σε κιθάρα:

Кто сказал: "Все сгорело дотла,

Ο Βισότσκι ως Άμλετ - 1980
Από τον ιστοτοπο
http://hamletguide.com
με διάσημες ερμηνείες Άμλετ

Больше в Землю не бросите семя"?!
Кто сказал, что Земля умерла? -
Нет, она затаилась на время.
 
Материнства не взять у Земли,
Не отнять, как не вычерпать моря.
Кто поверил, что Землю сожгли? -
Нет, она почернела от горя.
 
Как разрезы, траншеи легли,
И воронки, как раны, зияют.
Обнаженные нервы Земли
Неземное страдание знают.
 
Она вынесет все, переждет.
Не записывай Землю в калеки!
Кто сказал, что Земля не поет,
Что она замолчала навеки?
 
Нет! Звенит она, стоны глуша,
Изо всех своих ран, из отдушин.
Ведь Земля - это наша душа,
Сапогами не вытоптать душу!
  
Кто поверил, что Землю сожгли? -
Нет, она затаилась на время

Владимир Высоцкий Песня о земле - youtybe:

Άλλη εκτέλεση:

 
και από την Maria Stern: